Do obrzęku limfatycznego kończyny górnej najczęściej dochodzi u kobiet, u których wykonano zabieg mastektomii, często wraz z węzłami chłonnymi. Ryzyko wystąpienia obrzęku limfatycznego potęguje odbycie zabiegów radioterapii. Obrzęk limfatyczny może pojawić się szybko, od razu po leczeniu operacyjnym lub dopiero po upłynięciu kilku miesięcy, a nawet wielu lat. Zlekceważenie pojawienia się nawet niewielkiego obrzęku limfatycznego może prowadzić do jego stopniowego powiększania i utrwalania, co w niektórych przypadkach kończy się powstaniem tzw. słoniowacizny, czyli olbrzymiego obrzęku, który znacznie utrudnia normalne życie.
Aby po zakończonym leczeniu przeciwnowotworowym uniknąć powstania obrzęku limfatycznego, należy wdrożyć odpowiednią profilaktykę. W związku z tym każda pacjentka po zabiegu operacyjnego usunięcia nowotworu, po wypisaniu ze szpitala (jeszcze z nieusuniętym drenem) powinna udać się do Specjalistycznej Poradni Rehabilitacji. Tam uzyska pomoc lekarza rehabilitanta i fizjoterapeuty. Na tym etapie pacjentka jest szkolona z technik automasażu i odpowiednich ćwiczeń fizycznych oraz oddechowych, które ma wykonywać samodzielnie w domu. Z kolei już po wygojeniu i usunięciu drenu pacjentka kierowana jest na dwutygodniową fizjoterapię, podczas której będzie dalej edukowana, głównie pod kątem profilaktyki wystąpienia obrzęku limfatycznego. Dodatkowo odbędzie rehabilitację wyrównującą zaistniałe do tej pory dysfunkcje. Często pacjentka na tym etapie współpracuje z psychologiem.
Edukacja pacjentki polega na uświadamianiu jej o możliwości wystąpienia obrzęku limfatycznego i nauce jego rozpoznania. Pacjentkę informuje się o tym, jak prawidłowo dbać o higienę ciała po operacji oraz jak odpowiednio dobierać bieliznę i ubrania. Pacjentka dowie się, jak należy wykonywać codzienne czynności, biorąc pod uwagę zagrożenie wystąpienia obrzęku limfatycznego. Odpowiednio przeszkolona pacjentka samodzielnie stosuje profilaktykę, dzięki której można uniknąć wystąpienia obrzęku limfatycznego lub gdy obrzęk już wystąpi, nie dopuścić do jego nasilania i utrwalania.
Profilaktyka. Pacjentka uczy się, jak poprawnie wykonywać w domu ćwiczenia fizyczne i oddechowe oraz automasaż. W profilaktyce obrzęku limfatycznego bardzo ważne są pozycje ułożeniowe, w których kończyna po stronie operowanej jest odpowiednio uniesiona (w elewacji).
Wyrównanie dysfunkcji. Ocenia się stan funkcjonalny pacjentki, a następnie ustala się indywidualny program rehabilitacji, głównie ćwiczenia i masaże manualne lub presoterapię (drenaż limfatyczny przy użyciu specjalnego aparatu), a także hydroterapię. U niektórych pacjentów wprowadza się kompresjoterapię, czyli stosowanie ucisku odpowiednimi materiałami w postaci bandaży lub specjalnego rękawa.
Poniżej wymieniono zalecenia, dotyczące profilaktyki obrzęku limfatycznego, dla osób będących w grupie ryzyka oraz tych, u których już rozwinął się obrzęk. Wskazówki te powinny być skonsultowane z lekarzem lub fizjoterapeutą, ponieważ może on mieć własne zalecenia dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentki.
Pielęgnacja skóry. W profilaktyce obrzęku limfatycznego odpowiednia pielęgnacja skóry powinna być priorytetem. Skóra jest naturalną barierą, chroniącą przed infekcjami. Kończyna objęta obrzękiem limfatycznym lub zagrożona wystąpieniem obrzęku jest bardziej narażona na zakażenia, ponieważ zastój limfy wiąże się z obniżeniem odporności. Nawet niewielkie uszkodzenie skóry może prowadzić do infekcji, a ta z kolei może wywołać upośledzenie krążenia limfatycznego. Wtedy koło się zamyka i dochodzi do nawracających infekcji i stanów zapalnych, co z kolei powoduje nasilenie obrzęku limfatycznego. Poniżej znajdują się wskazówki dotyczące profilaktyki zakażeń.
PAMIĘTAJ, ŻE PROFILAKTYKA JEST NAJWAŻNIEJSZĄ METODĄ LECZENIA OBRZĘKU LIMFATYCZNEGO. NIGDY NIE POMIJAJ ZAPLANOWANYCH WIZYT KONTROLNYCH U LEKARZA LUB FIZJOTERAPEUTY. TYLKO KOMPETENTNY PERSONEL MEDYCZNY MOŻE PRAWIDŁOWO OCENIĆ TWÓJ STAN I W RAZIE POTRZEBY ODPOWIEDNIO ZAREAGOWAĆ.